อาการเจ็บคอ เป็นอาการเจ็บในคอ พบได้จากการอักเสบทั้งเฉียบพลันและเรื้อรังในผู้ป่วยคออักเสบ ทอนซิลอักเสบ ทอนซิลเป็นหนอง แผลอักเสบบริเวณคอ มักมีอาการบวมร่วมด้วย
มุมมองแพทย์แผนจีนพบว่า ส่วนใหญ่ของอาการเจ็บคอมาจากปัจจัยก่อโรคภายนอก คือ ลมและความร้อน (อากาศที่เปลี่ยนแปลง) จากภายนอกมากระทบร่างกาย หรือในมุมมองแพทย์ปัจจุบันร่างกายถูกโจมตีจากเชื้อโรค เช่น แบคทีเรีย
นอกจากนี้ยังเกิดจากเหตุภายใน คือ ไฟของกระเพาะอาหารและไฟของปอดทะลวงพุ่งสู่ด้านบน (เข้าบริเวณคอหอย) หรือจากภาวะยินพร่องเกิดไฟกำเริบ (ร่างกายขาดสารน้ำส่วนลึก ทำให้เกิดความร้อนภายใน)
หลักการทั่วไปในการดูแลและป้องการรักษาอาการคอแห้ง
- รับประทานอาหารที่มีรสจืด เช่น แห้ว , ถั่วเขียว ,หัวไชเท้า
- รับประทานผักผลไม้ที่มีส่วนประกอบของน้ำในปริมาณมาก ได้แก่ แตงโม , บวบ ,หน่อไม้ , สาลี่ , แตงกวา
- รับประทานอาหารหรือสมุนไพรที่มีลักษณะขับลมขับความร้อน ให้ความชุ่มชื่นกับคอหอย ได้แก่ แห้ว , มะเฟือง
- รับประทานอาหารหรือสมุนไพรที่มีคุณสมบัติขับระบายไฟของปอดและกระเพาะอาหาร ได้แก่ มะระ , ดอกสายน้ำผึ้ง , ถั่วเขียว ,หล่อฮั่งก้วย
- รับประทานอาหารที่มีสรรพคุณเสริมยิน ขับไฟ เช่น ไป่เหอ （百合X , เต้าหู้ , ซาเซิน（沙参）
- หลีกเลี่ยงอาหารที่มีรสชาติเผ็ดร้อน อาหารผัด , ทอด หรือแห้ง เช่น ลำไย , เนื้อสุนัข , เนื้อแพะ ,กุยช่าย ,พริกไทย ,พริก ,อบเชย รวมทั้ง เหล้า , ข้าวเหนียว
เครื่องดื่มสมุนไพรจีนบรรเทาอาการเจ็บคอ
เนื่องจากอาการเจ็บคอ เป็นอาการแสดงของไฟส่วนบน ( 上焦火 ) ของร่างกาย และอาจเกี่ยวข้องกับไฟส่วนกลาง ( 中焦火 ) ซึ่งหมายถึงกระเพาะอาหารร้อน หรือ ไฟส่วนล่าง (下焦火 ) ซึ่งมีอาการท้องผูกร่วมด้วย หลักการใช้อาหารหรือยาสมุนไพรรวมทั้งเครื่องดื่ม จึงต้องคำนึงถึงสรรพคุณที่สำคัญ คือ
- ขับระบายความร้อน ลดอาการอักเสบ อาการเจ็บคอ
- ให้ความชุ่มชื่นแก่คอ แก้อาการกระหายน้ำ
- บางครั้งต้องมีฤทธิ์ช่วยระบายขับถ่ายอุจจาระ แก้อาการไอ
ตำรับเครื่องดื่มสมุนไพร
ตำรับที่ 1 น้ำคั้นแห้ว–หัวไชเท้า
เหมาะสำหรับคนที่เจ็บคอที่มีการอักเสบร้อน ระบบย่อยไม่อ่อนแอ ขี้ร้อน
สรรพคุณ ขับร้อน(ลดอักเสบ) ทำให้โล่งคอ ( 清热利喉 ) ลดอาการตาแดง คออักเสบ
วัตถุดิบ – แห้ว ( 荸荠 ) 500 กรัม, หัวผักกาดขาว(ไช่เท้า)สด ( 鲜萝卜 ) 500 กรัม
วิธีปรุง – ล้างแห้ว , หัวผักกาดขาวให้สะอาด ปลอกเปลือกออก ตัดเป็นชิ้น นำไปปั่นในเครื่องปั่นผลไม้ จนเป็นน้ำผลไม้
วิธีรับประทาน ครั้งละ 1 ถ้วยเล็ก ประมาณ 30 ซีซี วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร ติดต่อกัน 3- 5 วัน
หมายเหตุ – แห้ว – ฤทธิ์เย็นมาก รสหวาน เข้าเส้นลมปราณปอดและกระเพาะอาหาร เหมาะสำหรับอาการเจ็บคอจากลมร้อน)
หัวผักกาดขาว ฤทธิ์เย็น รสหวาน ขับร้อนสลายเสมหะขับพิษ
ตำรับที่ 2 สาลี่ , เปลือกส้มเช้ง , น้ำตาลกรวด
เหมาะสำหรับคนที่เจ็บคอ แต่มีระบบย่อยและดูดซึมอาหารไม่ดี หนาวง่าย ท้องอืด
สรรพคุณ สาลี่ มีฤทธิ์เย็น รสหวานเปรี้ยว มีคุณสมบัติขับร้อนทำให้ปอดชุ่มชื้น แก้กระหายน้ำ ลดอาการร้อน หงุดหงิด
น้ำตาลกรวด ฤทธิ์ค่อนเย็น มีฤทธิ์บำรุงพลังส่วนกลาง เสริมยินบำรุงปอด แก้ไอขับเสมหะ
เปลือกส้มเช้ง ฤทธิ์อุ่นรสเผ็ดขม ช่วยกระตุ้นการทำงานของกระเพาะอาหาร ป้องกันอาการพลังติดขัดจากความเย็นของสาลี่และน้ำตาลกรวด
วัตถุดิบ – สาลี่ 1 ลูก, เปลือกส้มเช้ง 20 กรัม, น้ำตาลกรวดพอประมาณ
วิธีปรุง
- หั่นสาลี่ไม่ต้องปลอกเปลือกเป็นชิ้นๆ
- หั่นเปลือกส้มเช้ง เป็นแผ่นเล็กๆ
- ใส่สาลี่และเปลือกส้มต้มด้วยกันในหม้อที่เติมน้ำไว้ ประมาณ 500 ซีซี
- ต้มจนน้ำเดือด และ หรี่ไฟอ่อนๆ ต้มต่ออีก 15 นาที
- เติมน้ำตาลปรุงรสตามต้องการ
วิธีรับประทาน ปล่อยทิ้งไว้ให้เย็น แบ่งดื่มเป็น 3 มื้อ
หมายเหตุ เครื่องดื่มสมุนไพรแก้อาการเจ็บคอ มักมีฤทธิ์เย็น ต้องระมัดระวังในคนที่ระบบย่อยอาหารไม่ดี หนาวง่าย บางครั้งต้องนำมาทำให้อุ่นก่อนรับประทาน เพื่อลดฤทธิ์ความเย็นของยา