สรรพสิ่งในโลกนั้นในยินก็มีหยางแฝงอยู่และในหยางก็มียินแฝงเร้นอยู่เช่นกัน อาหารและสมุนไพรแต่ละชนิดทางการแพทย์แผนจีนถือว่ามีทั้งส่วนที่เป็นยินและหยางผสมกันอยู่ อาหารจึงเป็นส่วนหนึ่งที่จะช่วยส่งเสริมหรือปรับร่างกายให้สมดุล เพื่อป้องกันและรักษาโรค
“แตงโม” ราชาผลไม้ในฤดูร้อน
เนื้อแตงโม : คุณสมบัติเย็น รสหวาน จัดเป็นพวกยิน ช่วยดับร้อน แก้กระหายน้ำ แก้อาการเจ็บคอ แก้ร้อนกระวนกระวาย แก้พิษสุรา และขับปัสสาวะ
เมล็ด : คุณสมบัติเป็นกลาง (ไม่ร้อนไม่เย็น) มีรสจืด ตำผสม น้ำผึ้งตุ๋นกิน แก้ท้องผูก
เปลือก : ผิงไฟบดเป็นผงทาแก้แผลในปาก
“ส้ม” ผู้อาวุโสของผลไม้
คุณสมบัติเย็นเล็กน้อย รสเปรี้ยวหวาน จัดเป็นยิน
เนื้อส้ม : ทำให้ชุ่มคอ แก้ไข แก้ไอเรื้อรัง ขับเสมหะ แก้กระหายน้ำแก้ฤทธิ์สุรา ขับปัสสาวะ แก้ท้องผูก
เปลือก : เคี้ยวเฉพาะเปลือกกินหรือบดเป็นผง กินแก้จุดแน่น บริเวณท้องและหน้าอก เนื่องจากอาหารไม่ย่อย ชง ดื่มต่างน้ำชาแก้เจ็บคอ เปลือกตากแห้งจุดไล่ยุง
เมล็ด : ทุบให้แหลกต้มน้ำเติมน้ำส้มสายชู กินบำรุงน้ำนม
ข้อควรระวัง : ผู้ที่มีอาการม้ามพร่อง (แน่นท้อง) อาหารไม่ย่อย มี แก๊สในกระเพาะมากไม่ควรกินมาก ถ้ากินแล้วมีเสลด มากขึ้น (ปกติไม่มีหรือมีน้อย) ไม่ควรกิน
“ฟักทอง” ยาขับพยาธิ
คุณสมบัติเย็น รสหวาน จัดเป็นหยาง บำรุงพลัง แก้อักเสบ ระงับปวด ขับพยาธิ
เนื้อ : ตำให้ละเอียด พอกแผลไฟไหม้
เมล็ด : คั่วบดเป็นผงกินขับพยาธิ คั่วแล้วบดเป็นผงผสมน้ำดื่ม ช่วยเรียกน้ำนม ต้มน้ำดื่มแก้เจ็บคอ
ขั้วกิ่ง : ต้มน้ำดื่มแก้อาเจียนในเด็ก
“ลิ้นจี่” รสอร่อย แต่ก็เป็นยา
เนื้อ : คุณสมบัติร้อน รสหวานปนเปรี้ยว จัดเป็นหยาง ช่วยแก้กระหายน้ำ เรอ อาเจียน ปวดกระเพาะอาหาร ปวดฟัน เป็นฝี แผลเลือดออก
เปลือก : แก้ผดผื่นคัน แก้อาการแพ้ที่เกิดจากการกินลิ้นจี่มาก เกินไป
เมล็ด : ตำให้แหลก ต้มกับขิงสด ดื่มน้ำลดแก้ปวดกระเพาะ อาหาร
ข้อควรระวัง : ผู้ที่เวียนศีรษะ ตาลาย มีเสียงในหู ปวดเมื่อยเอว ร้อนอุ้งมืออุ้งเท้า ปากคอแห้ง ลิ้นแดงมีผ้า ไม่ควรกิน
“มะพร้าว” กลูโคสธรรมชาติ
เปลือก : คุณสมบัติเป็นกลาง รสขม แก้ปวด ช่วยห้ามเลือด ต้มดื่มน้ำแก้เลือดกำเดาออก
น้ำ : รสขมหวาน แก้ร้อนใน กระหายน้ำ
เนื้อ : คุณสมบัติเป็นกลาง รสหวาน ช่วยขับพยาธิ
น้ำมัน : เคี่ยวให้ร้อน ทิ้งไว้ให้พออุ่นทาแก้กลากเกลื้อน
“อ้อย” ดับร้อน ผ่อนกระหาย
คุณสมบัติเย็น รสหวาน จัดเป็นยิน แก้ร้อนใน กระหายน้ำแก้ไอ ขับเสมหะ แก้อาเจียน ช่วยระบาย ขับปัสสาวะ แก้พิษสุรา เหมาะสำหรับผู้ที่มีอาการคอแห้ง ไข้สูง ปัสสาวะน้อยและเหลือง อุจจาระแข็ง อาเจียน
ลำต้น : ทั้งเปลือกตัดส่วนข้อทิ้ง ต้มกับหัวแห้วดื่มต่างน้ำชา แก้ไอขณะออกหัด
น้ำอ้อย : ผสมน้ำขิง ดื่มแก้คอแห้งกระหายน้ำแก้อาเจียน ผสม น้ำผึ้งในปริมาณเท่ากันดื่มก่อนนอนแก้ท้องผูก
“องุ่น” สำหรับคนที่ร่างกายอ่อนแอ
เนื้อองุ่น : คุณสมบัติเป็นกลาง รสหวานและเปรี้ยว ช่วยบำรุง เลือดและพลัง แก้ไอ แก้อาการปวดข้อ แก้อาการเหงื่อ ออกมากผิดปกติ แก้คอแห้งกระหายน้ำขับปัสสาวะ
ราก : คุณสมบัติเป็นกลาง รสหวานฝาด แก้อาการปวดข้อ ขับปัสสาวะ
เถาและใบ : คุณสมบัติเป็นกลาง รสหวานฝาด ช่วยขับปัสสาวะ
“ลำไย” ยาบำรุงธรรมชาติ
ใบ : คุณสมบัติเป็นกลาง รสหวาน จืดเล็กน้อย ต้มกินต่างน้ำชาแก้หวัด
เนื้อ : คุณสมบัติร้อน รสหวาน แก้ผอมแห้งแรงน้อย ท้องเสีย นอนไม่หลับ บำรุงร่างกาย บำรุงเลือด
เปลือก : คุณสมบัติร้อน รสหวาน แก้มึนหัว
เมล็ด : รสฝาด ช่วยห้ามเลือด แก้ปวด แกะเปลือกสีดำออกทุบ ให้แตก ต้มดื่มแก้ปัสสาวะไม่ออก ฝนกับน้ำส้มสายชู ทารักษาเกลื้อน บดเป็นผลผสมกับพริกไทยทารักแร้ แก้กลิ่น
ข้อควรระวัง : ผู้ที่มีอาการท้องเสีย อาหารไม่ย่อย ท้องอืดแน่น ฝ้าบนลิ้นสีขาวหนา หรือเป็นหวัด เจ็บคอ ไม่ควรกิน
สิ่งควรจำ ย้ำให้แม่น
ไม่ว่าอาหารที่ท่านกินจะถูกจะแพงอย่างไร ทุกคนควรกินให้พอเหมาะ ไม่ใช้อ่านหรือฟังว่าดีเลยกินมากไป
บางครั้งเมื่อกินอาหารบางอย่างแล้วเรารู้สึกปกติ พออีกวันกินอย่างเดียวกันกลับรู้สึกอึดอัด ท้องอืดแน่น หรือบางวันกินอาหารชนิด เดียวกันนั้นกลับมีอาการคอแห้ง กระหายน้ำท้องผูก ท่านอาจคิดว่าไม่ถูกปาก แต่ในทางการแพทย์จีนถือว่าสิ่งที่เกิดขึ้นนั้นเป็นความไม่ปกติ ในร่างกาย หรืออาจกล่าวได้ว่า ร่างกายของท่านกำลังเสียสมดุล