กลุ่มอาการปวดกล้ามเนื้อและเนื้อเยื่อพังผืด หรือที่เรียกว่ากลุ่มอาการเอมพีเอส (MPS – Myofascial pain syndrome) เป็นสาเหตุที่พบบ่อยมาก บางครั้งมีอาการปวดตื้อๆ ลึกๆ ปวดร้าวไปบริเวณข้างเคียง บางครั้งปวดพอรำคาญ บางครั้งปวดรุนแรงมากจนเคลื่อนไหวลำบาก มีจุดกดเจ็บหรือจุดที่ไวต่อการกระตุ้น (Trigger point) อยู่ในกล้าม เนื้อหรือในเนื้อเยื่อพังผืด ปวดมากหลังตื่นนอนตอนเช้า หรือหลังใช้กล้ามเนื้อนั้นเป็นระยะเวลา นานอย่างต่อเนื่อง
สาเหตุของการเกิดโรคนี้ เกิดจากการที่กล้ามเนื้อนั้นมีการทำงานหนักอย่างต่อเนื่อง เกิดการสะสมของของเสียในกล้ามเนื้อ ส่งผลให้กล้ามเนื้อมีการหดตัวและขาดออกซิเจน จึงส่งผลให้เกิดอาการปวดเกร็งกล้ามเนื้อแบบเกร็งค้าง จึงมีการบีบกดของหลอดเลือดที่มาเลี้ยงกล้ามเนื้อบริเวณนั้นๆ ทำให้การนำออกซิเจนมาช่วยในการเผาผลาญสารอาหารทำได้ไม่เต็มที่ กล้ามเนื้อไม่ได้รับออกซิเจนไปใช้ในกระบวนการเผาผลาญพลังงาน จึงทำให้เกิดการเผาผลาญแบบไม่ใช้ออกซิเจน มีการคั่งค้างของกรดแล็กติก อาการปวดและกรดแล็กติก จะไปกระตุ้นกล้ามเนื้อให้เกร็งแข็งโดยอัตโนมัติ และถ้าไม่ได้มีการผ่อนคลายอาการตึงตัวของกล้ามเนื้อ ก็มักจะทำให้เกิดอาการปวดกล้ามเนื้อเรื้อรัง (Myofascial pain) อาการเช่นนี้มักจะพบได้ในกล้ามเนื้อทุกมัดที่ต้องออกแรงอย่างหนัก กล้ามเนื้อที่มีอาการปวดล้าได้ง่ายได้แก่ กล้ามเนื้อ บริเวณบ่า คอด้านหลัง และหลังส่วนล่าง
ผู้ชายมีโอกาสเป็นโรคนี้มากกว่าผู้หญิง พบในวัยทำงานมากกว่าวัยอื่นๆ พบบ่อยในกลุ่มพนักงานสำนักงาน (Office) กลุ่มผู้ใช้แรงงาน โดยอาการจะเป็นมากขึ้นถ้ามีการใช้งานกล้ามเนื้อหนักอย่างต่อเนื่องเป็นระยะเวลานาน และใช้งานในท่าที่ไม่เหมาะสม โดยทั่วไปอาการอาจไม่รุนแรง แค่พอรำคาญ หรือรุนแรงจนส่งผลต่อการเคลื่อนไหว
มุมมองแพทย์แผนจีนกับอาการปวดเมื่อย
อาการปวดเมื่อย คืออาการที่เกิดจากการติดขัดของการไหลเวียนเลือดและพลัง มีหลายสาเหตุแบ่งเป็นสาเหตุภายใน สาเหตุภายนอกและไม่ใช่สาเหตุทั้งจากภายในและภายนอก
- สาเหตุภายในจากอวัยวะภายใน เช่น ม้ามควบคุมกล้ามเนื้อ ตับควบคุมเอ็น ปอดควบคุมการกระจายของพลังไปที่ผิวหนัง และควบคุมพลังทั่วร่างกาย ความแปรปรวนของอารมณ์ทำให้การไหลเวียนของพลังผิดทิศทาง ติดขัด
- สาเหตุภายนอก จากความชื้น ความเย็น ลม ที่มากระทบร่างกาย ทำให้การไหลเวียนเลือดที่มาหล่อเลี้ยงผิวหนังกล้ามเนื้อติดขัด
- ไม่ใช่สาเหตุทั้งจากภายในและภายนอก เช่น จากอุบัติเหตุบาดเจ็บกล้ามเนื้อและเอ็น อาหารที่ทำให้เกิดความชื้นความเย็นภายใน การสูญเสียสารจิงจากการมีเพศสัมพันธ์(ทำให้พลังอ่อนแอ) อิริยาบถในชีวิตประจำวันที่ทำให้กล้ามเนื้อเกร็งตัว เป็นต้น
หลักการรักษาหรือบรรเทาอาการปวด
ตามหลักของแพทย์แผนจีน การเจ็บปวดมาจากพลังติดขัด เลือดอุดกั้น
- การไม่คล่อง(ของเลือดและพลัง)ทำให้ปวด (不通则痛)
- การไม่ได้รับการหล่อเลี้ยง(จากเลือดและพลัง)ทำให้ปวด(不荣则痛)
วิธีการที่ดีที่สุดคือการปรับพลัง เลือดและเพิ่มการไหลเวียนไปบริเวณที่ปวดเมื่อยซึ่งต้องแก้ทั้งองค์รวมและเฉพาะที่ (การเพิ่มปริมาณออกซิเจนไปบริเวณนั้น) ในทางการรักษาจึงอาจต้องใช้ทั้งสมุนไพร การฝังเข็ม-รมยาและการนวดควบคู่กันไปตามแต่กรณี ตามสาเหตุและสภาพร่างกายของผู้ป่วย
ตัวอย่างอาหารสมุนไพรจีน
ตำรับที่1 ซุปกระเพาะหมู สมุนไพรตู้จ้ง-ตั่งเซิน-เก่ากี้(杜仲党参枸杞猪肚汤)
ส่วนประกอบ ตู้จ้ง(杜仲) 30- 50 กรัม,โสมตั่งเซิน(党参) 15 กรัม,เก่ากี้(枸杞) 15 กรัม, กระเพาะหมู(猪肚) 200- 250 กรัม
วิธีปรุง ล้างทำความสะอาดกระเพาะหมู แล้วหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ นำมาต้มร่วมกับสมุนไพรทำเป็นซุป ปรุงรสตามต้องต้องการ
สรรพคุณ บำรุงไต-ม้าม เสริมเลือดพลังและสารจิง สร้างความแข็งแรงให้เอ็นและกระดูก รักษาอาการอ่อนเพลีย เหมาะสำหรับคนที่อ่อนแอ ไม่มีพลัง เลือดน้อยและมีอาการปวดเมื่อย หญิงตั้งครรภ์ที่ไม่แข็งแรง
ตำรับที่2 ไก่หนุ่มตุ๋นสมุนไพรเก๋อเกิน (葛根炖小公雞)
ส่วนประกอบ
- สมุนไพรเก๋อเกิน(葛根) 50 กรัม ไก่หนุ่ม 1 ตัว
เหล้าเหลือง(黃酒) 10-15 ซีซี ขิงหั่นเป็นฝอย(姜丝) 1 แว่น
วิธีปรุง
- ใส่สมุนไพรเก๋อเกิน(葛根)เติมน้ำ 700 ซีซี ต้มจนเหลือ 500 ซีซี กรองเฉพาะส่วนของน้ำสมุนไพรเอากากออก
- เอาไก่ที่ล้างสะอาดแล้วหั่นเป็นชิ้น แล้วผัดน้ำมันเล็กน้อยในกระทะพอให้สุก
- แล้วนำชิ้นไก่ไปใส่ในน้ำสมุนไพร เติมเหล้าเหลือง 10-15 ซีซี ขิงฝอย ตุ๋นด้วยไฟอ่อนๆจนเนื้อไก่เปื่อย ปรุงรสตามต้องการ รับประทานเป็นกับข้าว
สรรพคุณ กระตุ้นการไหลเวียนเลือด คลายกล้ามเนื้อ บำรุงเลือด เสริมความแข็งแรงของเอ็น เหมาะสะหรับการปวดเมื่อยบริเวณต้นคอ อาการตกหมอน