ความอ้วน ในมุมของแพทย์แผนจีน ส่วนใหญ่มาจากพื้นฐานร่างกาย เสียสมดุล คือ ภาวะพลังพร่อง หรือภาวะหยางพร่อง (ร่างกายเย็น พลังความร้อนที่ให้ความอบอุ่นและการเผาผลาญร่างกายน้อยลง) ทำให้มีการตกค้างของน้ำและอาหาร เกิดการสะสมเป็นเสมหะน้ำและความชื้น นานๆเข้าตามมาด้วยภาวะเลือดอุดกั้นและเกิดความร้อนไปรบกวนระบบการไหลเวียนของพลังลมปราณ กระทบถึงอวัยวะภายใน ทำให้เกิดโรคต่างๆตามมามากมาย
การแบ่งประเภท ความอ้วนที่พบบ่อยแบบแพทย์แผนจีน
- คนอ้วนที่เกิดจากอวัยวะม้ามหรือระบบการย่อยดูดซึมมีปัญหา สาเหตุมาจาก ความอ่อนแอของอวัยวะม้าม หรือการกินอาหารที่มีฤทธิ์เย็น ปริมาณอาหารที่มากเกินไป กินอาหารไม่เหมาะสม นานๆเข้าการย่อยดูดซึมอาหารไม่สมบูรณ์ จะมีภาวะอ้วนแบบ ท้องโต ตัวหนัก หัวตื้อ แน่นหน้าอก มีเสมหะ
- คนอ้วนที่เกิดจากอวัยวะไตอ่อนแอ จะมีลักษณะ แขนขาเย็น หนักหรือบวมช่วงล่าง ปัสสาวะบ่อยกลางคืน เมื่อยเข่า ขาอ่อนแรง โรคมักพัฒนาต่อเนื่องจากอวัยวะม้ามอ่อนแอ
- คนอ้วนบางคน กินเก่ง หิวง่าย ตัวแน่น ขี้ร้อน หงุดหงิด แสบท้องเวลาหิว ปากแห้งคอขม คนอ้วนกลุ่มนี้ กระเพาะอาหารผลิตน้ำย่อยมากผิดปกติ เนื่องจากไฟของกระเพาะอาหารมากเกินไป
หลักการรักษาหรือเลือกอาหารสมุนไพร
ต้องแยกแยะ ว่าเป็นโรคอ้วนประเภทไหน ทุกรายไม่ใช่เน้นหนักที่การใช้ยาขับน้ำ หรือยาระบาย ต้องพิจารณาการเสริมบำรุงม้ามหรือไต ร่วมกับวิธีการขับน้ำ กระตุ้นการเคลื่อนไหวกระเพาะอาหารและลำไส้ สลายสิ่งตกค้าง สลายเลือดอุดกั้น และการขับความร้อนระบายของเสีย ควบคู่กันไปตามสภาพร่างกาย
- คนอ้วนจากระบบม้ามพร่อง ใช้การเสริมม้าม บำรุงพลัง ร่วมกับการขับระบายน้ำและความชื้น
- คนอ้วนจากระบบหยางพร่อง (แขนขาเย็น) บวมช่วงล่าง ใช้การอุ่นบำรุงม้ามไต สลายน้ำของเหลว
- คนอ้วนจากกระเพาะอาหารร้อนมีไฟมาก น้ำย่อยมากผิดปกติ ใช้การขับระบายความร้อน และไฟของกระเพาะอาหาร ร่วมกับยาช่วยย่อยสลาย
แนะนำ อาหารสมุนไพรลดความอ้วน 2 ตำรับ
คนอ้วนจากระบบม้ามพร่อง ไตพร่อง
โจ๊กโสมคน-ฝูหลิง 参苓粥
ส่วนผสม
- ใช้โสมคน(人参) 3.5 กรัม ฝูหลิง (茯苓) 10 กรัม หวงฉี (黄芪) 20 กรัม ขิงสด (生姜) 5 กรัม ข้าวสาร(大米) 100 กรัม
วิธีทำ
- หั่นโสมคนแผ่นบางๆ
- สมุนไพรฝูหลิง ขิงสด ทุบให้ละเอียดแช่น้ำ ½ ชั่วโมง
- ต้มส่วนผสมทั้งหมดเข้าด้วยกัน เอาเฉพาะส่วนของน้ำมาต้มกับข้าวสาร เป็นโจ๊กข้าวต้ม
สรรพคุณ : บำรุงพลังเสริมม้าม ขับชิ้น (โสมคน人参 – บำรุงพลังเสริมการทำงานของม้าม, ฝูหลิง茯苓– เสริมม้ามขับชื้น , ขิงสด生姜– อุ่นกระเพาะอาหาร – ม้าม , หวงฉี黄芪– บำรุงพลัง ลดบวม ขับปัสสาวะ)
คนอ้วนจากกระเพาะอาหารร้อนมีไฟมาก
ชาใบบัว 荷叶茶
ส่วนผสม: ใบบัว( 荷叶) 10 กรัม เมล็ดชุมเห็ดเทศ(草决明) 10 กรัม โกฐน้ำเต้า (大黄) 4 กรัม โส่วอู (首乌) 20 กรัม จื่อเขอ (枳壳) 6 กรัม
วิธีทำ: ต้มกับน้ำ 1500 ซีซี ดื่มกินเป็นชา
สรรพคุณ : ลดอ้วน ขับไขมัน ระบายท้อง ขับความร้อน
( ใบบัว荷叶– ลดไขมัน แก้กระหาย , เมล็ดชุมเห็ดเทศ草决明 – ลดความดัน ลดไขมัน ,โกฐน้ำเต้า大黄-ลดไขมัน สลายการเกาะตัวของเลือด,โส่วอู首乌-ลดไขมัน ลดบวม ช่วยระบาย ,จื่อเขอ枳壳-ช่วยกระตุ้นการทำงานของกระเพาะอาหารลำไส้)