เรื่องของความผิดปกติของการนอนหลับ ไม่ว่าจะเป็นการนอนไม่หลับ ฝันบ่อย การหลับมากผิดปกติ แพทย์แผนจีนมองว่ามีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับอวัยวะภายในของร่างกายทั้งสิ้น การรักษาภาวะดังกล่าวจึงต้องใช้หลักการปรับสมดุลตามสภาพปัญหาของแต่ละบุคคล
แพทย์แผนจีนอธิบายว่า “พลังเว่ยชี่เคลื่อนออกสู่ภายนอก(เส้นลมปราณหยาง)ก็ทำให้ตื่น พลังเว่ยชี่เคลื่อนเข้าสู่อวัยวะภายใน ก็ทำให้นอนหลับ” （卫气行于阳则寤，卫气行于阴则寐 ）
ช่วงกลางวัน ธรรมชาติของพลังแสงอาทิตย์จะส่งเสริมการขับเคลื่อนพลังเว่ยชี่ （卫气）ของร่างกายออกสู่ภายนอก ช่วงกลางวันคนส่วนใหญ่จึงมีการตื่นนอนและความกระปรี่กระเปร่า ช่วงเวลากลางคืนพลังเว่ยชี่（卫气）จะเคลื่อนไหวกลับเข้าสู่ภายใน ทำให้ร่างกายภายนอกขาดความตื่นตัวเข้าสู่ภาวะง่วงเหงาหาวนอนอยากจะหลับ
กล่าวสำหรับคนที่มีภาวะง่วงนอนและหลับมากผิดปกติ มักพบในคนอ้วนคนอ้วนซึ่งจำแนกตามศาสตร์แพทย์แผนจีนที่พบบ่อยมีอยู่ 2 ประเภท
1． คนอ้วนประเภทเสมหะความชื้นภายในตกค้างสะสม （痰湿内盛）
เนื่องจากระบบม้ามอ่อนแอ ทำหน้าที่ในการย่อยและลำเลียงอาหารได้ไม่ดี หรือเรียกว่าพลังส่วนกลางพร่อง ทำให้การลำเลียงสารอาหารที่ย่อยสลายไปสู่ส่วนบนไม่ดีพอ โดยเฉพาะหลังรับประทานอาหารอิ่มใหม่ๆ พลังเว่ยชี่（卫气）ที่อยู่ภายนอกจะถูกดึงจากภายนอกเพื่อไปช่วยในการย่อยดูดซึมและลำเลียงอาหารทำให้พลังที่ผิวภายนอกลดลงอย่างมาก ผลที่ตามมาคือเกิดการง่วงนอน ผู้ป่วยกลุ่มนี้มักมีอาการอื่น ๆ ร่วมเช่น สีหน้าไม่ค่อยมีชีวิตชีวา ศีรษะและหนังตาจะหนักๆ หน้าอกหน้าท้องมักจะแน่นอึดอัด เบื่ออาหาร อาหารไม่ย่อย
2． คนอ้วนประเภทหยางหัวใจและไตพร่อง （心肾阳虚)
ขาดพลังความร้อน-ทำให้เกิดความอบอุ่นกับร่างกายผู้ป่วยมักมีใบหน้าขาดความมีชีวิตชีวา อ่อนเพลีย ไม่ค่อยอยากจะเคลื่อนไหวหรือออกกำลังกายเพราะเหนื่อยง่าย แขนขามักจะเย็น ชีพจรเล็ก ไม่มีกำลัง ร่างกายอ่อนแอ
เมื่อพลังโดยรวมของร่างกายน้อยลง พลังเว่ยชี่（卫气） เกี่ยวข้องกับการตื่นตัวและการใช้ขับเคลื่อนกิจกรรมการดำเนินชีวิตในภาวะปกติก็น้อยลงด้วย จึงทำให้เกิดอาการง่วงนอนตลอดเวลา ผู้ป่วยกลุ่มนี้มักเป็นคนที่มีโรครุนแรงมาก่อน แล้วไม่รับการดูแลฟื้นฟูที่ดีพอ
นอกจาก 2 กลุ่มที่พบบ่อยๆทางอีกแล้ว ยังมีสาเหตุอื่นที่ทำให้เกิดอาการง่วงนอนมากผิดปกติเช่น
– คนอ้วนประเภทเสมหะร้อน(痰热内闭) ขี้ร้อน คอแห้งแต่ไม่กระหายน้ำ ลิ้นแดง ฝ้าบนลิ้นหนาเหลือง ชีพจรลื่นเร็ว
– ภาวะเลือดและพลังอุดกั้น （气滞血瘀） เช่น บางคนเคยมีอุบัติเหตุที่กระทบกระแทกบริเวณศีรษะทำให้การไหลเวียนเลือดไปสมองติดขัดไม่คล่อง ตัวผู้ป่วยกลุ่มนี้มักมีประวัติอุบัติเหตุและตัวลิ้นจะมีจุดเลือดอุดกั้นเป็นจ้ำเลือดปรากฏ ชีพจรฝืด
แนวทางการปรับสมดุล
- ผู้ป่วยภาวะม้ามพร่องและมีเสมหะความชื้นตกค้าง ต้องให้ยาอุ่นบำรุงม้าม（温中健脾）และยาขับเสมหะสลายความชื้น（祛痰化湿）
- ผู้ป่วยประเภทที่มีพลังของไตและหัวใจพร่อง ต้องให้ยาอุ่นบำรุงหยางของหัวใจและไต（温补心肾）
- ผู้ป่วยภาวะเสมหะร้อน (痰热内闭) ต้องขับทั้งความร้อน เสมหะและเปิดทวาร
- ส่วนผู้ป่วยประเภทที่มีเลือดอุดกั้น（气滞血瘀） ต้องให้ยาเดินพลังสลายเลือดอุดกั้นเปิดทวาร （行气化瘀开窍）
อย่างไรก็ตาม ต้องแยกแยะออกจากภาวะความผิดปกติทางพยาธิสภาพทางสมองให้ชัดเจนเพื่อป้องกันความผิดพลาดในการวินิจฉัย
ภาวะนอนหลับมากผิดปกติ เป็นเพียงปรากฏการณ์ที่สะท้อนให้เห็นความเสียสมดุลของอวัยวะภายในร่างกาย จึงจำเป็นต้องหารากฐานของปัญหาและแก้ไขสาเหตุที่แท้จริง ในทางคลินิกใช้หลักการรักษาอาการและรักษาพื้นฐานควบคู่กัน หรือที่เรียกว่า “รักษาทั้งเปลือกและแก่น” （标本同治）
ตำรับอาหารสมุนไพรจีน 1 สำหรับบำรุงม้ามไตขับเสมหะชื้น (พบบ่อย)
ซี่โครงหมูลูกเดือยเม็ดบัว
เครื่องปรุง ซี่โครงหมู 500กรัม เม็ดบัว20กรัม ลูกเดือย 30กรัม เปลือกส้มเช้ง 5กรัม ขิง 1 เงี่ยง เกลือเล็กน้อย
วิธีปรุง ให้เอาลูกเดือย เม็ดบัว ใส่ในน้ำล้างให้สะอาดและแช่ทิ้งไว้สักครึ่งชั่วโมง เอาซี่โครงหมู หั่นเป็นชิ้นๆ ต้มน้ำให้เดือด แล้วใส่ซี่โครงหมู เม็ดบัว ลูกเดือย ส้มเช้งและขิงที่หั่นเป็นฝอย ใช้ไฟแรงต้มจนเดือดแล้วเปลี่ยนเป็นไฟอ่อนต้มอีกประมาณ 1ชั่วโมง จากนั้นใส่เกลือเล็กน้อยปรุงรสชาติ
สรรพคุณ
ซี่โครงหมู-บำรุงม้าม ตับ ไต เลือดและพลัง
เม็ดบัว-การบำรุงม้ามบำรุงไต
ลูกเดือย-บำรุงม้ามและขับความชื้นในร่างกาย
เปลือกส้มเช้ง มีฤทธิ์ในการขับเคลื่อนพลังและทำให้มีความอยากอาหาร
ขิงมีฤทธิ์ช่วยอุ่นกระเพาะอาหาร ช่วยการย่อยอาหาร