เรียนรู้สมุนไพร จื่อซู (紫苏)จากตัวนาก (水獭)

สมุนไพรจีน จื่อซู (紫苏) เป็นสมุนไพรที่ชาวบ้านทั่วไปในเมืองฉางซา มณฑลยูนาน ใช้กันมานานในการปรุงอาหารโดยเฉพาะอาหาร กุ้งหอยปูปลา ควรจะเติมสมุนไพรจื่อซู (紫苏) ลงไปเล็กน้อย จะให้ฆ่าพิษต่างๆ ของอาหารทะเลได้

เรื่องราวของ จื่อซู (紫苏)

เล่ากันว่ามีอยู่วันหนึ่งขณะที่หมอฮวาถัว (华佗) กำลังเดินเก็บสมุนไพรอยู่ริมทะเลแถวๆ ซูเซียน (苏仙) ระหว่างพักเที่ยงอยู่ใต้ต้นสน เขาเหลือบไปเห็นตัวนาก ( 水獭 ) สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมประเภทหนึ่ง เป็นสัตว์บก สามารถว่ายน้ำและหากินในน้ำได้อย่างคล่องแคล่ว บางครั้งสามารถกินสัตว์ที่ใหญ่กว่าตัวมันได้) กำลังกลืนปลาทะเลขนาดใหญ่ เมื่อกินเสร็จ ท้องของมันก็พองโต กลมเหมือนกับกลอง แล้วลงไปนอนดิ้น ร้องเสียงดังไม่หยุด แสดงอาการปวดแน่นท้อง

                หมอฮวาถัว เห็นเหตุการณ์ดังกล่าวรู้สึกดีใจ นับเป็นโอกาสดีที่เขาจะได้จับตัวนากมาทำยา เพราะตับของตัวนากเป็นสมุนไพรมีค่าหาได้ยาก ทันใดนั้นมีเสียงดัง “โซ่ว” มาจากด้านข้างเขา ปรากฏว่ามีตัวนากที่อายุมากกว่าตัวแรกตัวหนึ่งว่ายน้ำพุ่งออกมา  มันวนรอบๆตัวนากที่นอนอยู่บนหาดทรายแล้วก็หนีหายไป

                หมอฮวาถัวรู้สึกประหลาดใจว่า เจ้านากตัวนี้คงได้ยินเสียงร้องครางครวญจึงออกมา แต่ทำไมมันจึงหนีหายไปอย่างรวดเร็ว มันจะกลับมาอีกหรือเปล่า? ด้วยความสงสัย เขาจึงค่อยๆถอยกลับไปในพุ่มไม้  เฝ้าสังเกตดูว่าจะมีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้น

                ในที่สุดตัวนากแก่ที่หายไปก็กลับมาอีกครั้ง พร้อมกับกิ่งก้านใบไม้สดมีม่วงจำนวนหนึ่งคาบอยู่ในปาก มันวิ่งตรงไปยังตัวนากที่นอนดิ้นอยู่บนชายหาด เมื่อตัวนากที่ร้องครวญครางอยู่ได้กินใบไม้สีม่วงไปสักครู่เดียว ยังไม่ทันตั้งตัว เจ้านาก 2 ตัวก็หายไปจากหาดทราย ได้ยินแต่เสียงกระแทกกับพื้นน้ำทะเลของเจ้าตัวนากทั้งสองที่กระโดดลงสู่ทะเลไปแล้ว

เหตุการณ์ดังกล่าวทำให้หมอฮวาถัวสงสัยว่า ใบไม้สีม่วงสมุนไพรป่าที่ตัวนากกินเข้าไปรักษาอาการจากการกินปลาสดๆขนาดใหญ่ คืออะไรกันแน่ มันมีสรรพคุณรักษาโรคได้จริงหรือ?

ช่างบังเอิญเหลือเกินในเวลานั้นมีลูกเศรษฐีคนหนึ่งเกิดอาการท้องเสีย อาเจียนไม่หยุดเนื่องจากอาหารเป็นพิษจากการรับประทานปู มีคนนำมาหาหมอฮวาถัว หมอฮวาถัวคิดถึงเจ้าใบไม้ป่าสีม่วงที่สามารถแก้พิษปลาได้ มันน่าจะรักษาพิษของปูได้เช่นกัน เขาจึงให้ลูกศิษย์ไปเด็ดเอาใบไม้สีม่วงมาต้มให้ลูกเศรษฐีกิน ปรากฏว่าอาการปวดท้องหายในทันที ชายหนุ่มรู้สึกชื่นชม ยิ่งภายหลังรู้ว่าเป็นหมอฮวาถัว หมอผู้มีชื่อเสียงถึงกับชมเชยไม่ขาดปาก

                ภายหลังหมอฮวาถัว ทดสอบยาตัวนี้ด้วยตนเอง พบว่านอกจากสรรพคุณทำลายพิษอาหารทะเลแล้ว ยังมีสรรพคุณในการขับเหงื่อ ขับความเย็น จากการกระทบลมและความเย็น อุ่นกระเพาะ แก้อาเจียน จึงตั้งชื่อสมุนไพรนี้ว่า จื่อซู  (紫舒) แปลว่า ใบไม้สีม่วงที่ทำให้สบาย  และเนื่องจากสมุนไพรสีม่วงนี้พบมากบริเวณเนินเขาที่ชายทะเล แถบท้องที่ซูเซียน (苏仙)   คนจึงเรียกชื่อว่าจื่อซู (紫苏) (สีม่วงที่ซูเซียน) จนเป็นชื่อที่เรียกขานกันทุกวันนี้