“ตานเซินตัวเดียว สรรพคุณเหมือนยา 4 ตัว”丹参一物而有四物之功
ความจริง ตานเซิน มีสรรพคุณเกี่ยวกับโรคเลือดหลายๆ ด้านในทางศาสตร์แพทย์จีน จนได้รับฉายาว่า “ยาตัวเดียว สรรพคุณเหมือนยา 4 ตัว คือ ตำรับยา ชื่ออู้ทัง (四物汤) ทั้งตำรับซึ่งมีตัวยา 4 ตัวเลยทีเดียว”
กล่าวคือ ตำรับยา ซื่ออู้ทัง (四物汤) เป็นตำรับคลาสสิก เกี่ยวกับบำรุงเลือด และการปรับระบบเลือด ซึ่งครอบคลุมเรื่องของการบำรุงเลือด, สร้างเลือด, ขับเคลื่อนเลือด, สลายก้อนเลือด, ระงับอาการปวด (จากการอุดตันของเลือด) ตัวยาสำคัญของยาตำรับนี้คือ ตังกุย (当归), สูตี้ (.熟地.), ไป๋สาว (白芍), ชวนทรวง (川芎)
ตานเซิน (丹参) ตัวเดียว มีสรรพคุณครอบคลุมทุกด้าน ตามตำรับยา ซื่ออู้ทัง ทุกประการ ในทางคลินิก จึงกล่าวถึงสรรพคุณหลักๆ ในการรักษาไว้ 4 ประการ คือ
- ป้องกันและรักษาโรคหลอดเลือดหัวใจ ตานเซิน เป็นยาที่เข้าเส้นลมปราณหัวใจ กระตุ้นให้เลือดไหลเวียน สลายเลือดอุดตัน บำรุงเลือด สงบอารมณ์กล่อมประสาท
ตามทฤษฎีแพทย์จีน สีแดงเข้าหัวใจ ตานเซินมีสีแดงจึงเข้าหัวใจ หัวใจควบคุมหลอดเลือด จึงมีผลต่อหลอดเลือดหัวใจโดยตรง และจากการศึกษาสมัยวิจัยสมัยใหม่พบว่า ตานเซิน สามารถต้านการเกาะตัวของเลือด ลดการรวมตัวของเกล็ดเลือด ทำให้ป้องกันการเกิดเลือดอุดกั้นในหลอดเลือด
- รักษาหลอดเลือดตีบตัน หรือหลอดเลือดดำอักเสบ โดยเฉพาะคนที่มีเส้นเลือดขอดที่เท้า ทำให้เลือดไม่ไหลเวียน ขาเป็นสีม่วง หรือดำแดง จากหลอดเลือดที่โป่งพองนานๆ
- รักษาประจำเดือนผิดปกติ ฤทธิ์ในการบำรุงและปรับประจำเดือนของตานเซิน ด้อยกว่าสมุนไพรตังกุย แต่ฤทธิ์ในการกระตุ้นการไหลเวียนเลือดและสลายการอุดกั้นของเลือด ตานเซิน เหนือกว่าตังกุย ในทางคลินิก จึงมักต้องใช้ตังกุยคู่กับตานเซิน
- ช่วยบำรุงประสาท ทำให้นอนหลับ ในผู้ป่วยนอนไม่หลับเรื้อรัง นอกจากจะใช้หลักการ บำรุงหัวใจสงบอารมณ์แล้ว บางรายจำเป็นต้องใช้การสลายเลือดอุดกั้น ทำให้เลือดไหลเวียนร่วมด้วย
ข้อห้ามในการใช้ตานเซิน
- ห้ามใช้ร่วมกับสมุนไพร หลีหลู ( 藜芦)
- ช่วงเป็นหวัดห้ามรับประทาน จะทำให้โรคเข้าสู่ภายใน
- ขณะที่มีเลือดออก เช่น ช่วงมีประจำเดือน เพราะอาจทำให้เลือดออกมากขึ้น