“คุณเป็นโรคระบบย่อยอาหารไม่ค่อยดีครับ” แพทย์จีนท่านหนึ่งพูดกับคนไข้ภายหลังจากได้ตรวจร่างกายผู้ป่วยด้วยเครื่องตรวจพื้นฐาน คือ อวัยวะสัมผัสของร่างกาย ตา จมูก ปาก หู ผิวหนัง (สัมผัส) โดยยังไม่ต้องให้ผู้ป่วยได้บอกถึงปัญหาที่มาหา ในทำนองเดียวกัน ผู้อ่านคงเคยได้ยินบ่อย ๆที่แพทย์จีนมักจะทักคนไข้ว่า
“คุณเป็นโรคไต ไตไม่แข็งแรง ต้องบำรุงไต”
“คุณเป็นโรคตับ ไฟตับสูง… ต้องให้ยาไปลดไฟตับ”
“คุณเป็นโรคพลังพร่อง เกิดจากระบบการย่อยไม่ดี ต้องบำรุงม้าม” ฯลฯ
การตรวจร่างกายด้วยเครื่องมือที่ประจำตัวหมอ คือ ประสาทสัมผัสด้วยความละเอียดอ่อนและยึดคุม ความเข้าใจของหลักปรัชญาปัญจธาตุและยิน-หยาง หลักทฤษฎีพื้นฐานของการแพทย์จีนสามารถจับเอาปรากฏการณ์ที่สัมผัสด้วยประสาทสัมผัสสู่การวิเคราะห์ปัญหาของความสมดุลของอวัยวะต่างๆภายในนับว่า เป็นสิ่งที่น่าสนใจ สีสันทั้ง 5 กับความสัมพันธ์กับอวัยวะภายในร่างกาย
อวัยวะภายในทั้ง 5 ได้แก่ หัวใจ ตับ ม้าม ปอด ไต มีความสัมพันธ์กับสีทั้ง 5 คือ แดง เขียว เหลือง ขาว ดำ
สีสันที่ปรากฏบนใบหน้าจะสะท้อนภาวะของอวัยวะภายในที่เกี่ยวข้อง
คนที่มีสีสันบนใบหน้าขาวซีด ร่วมกับอาการหอบเหนื่อย อ่อนเพลียง่าย เวลาเคลื่อนไหวมาก หน่อยก็เหนื่อย เหงื่อออกง่าย เป็นหวัดง่าย แสดงว่า ปอดไม่แข็งแรง ถ้าเป็นโรคปอดสีหน้าเปลี่ยนไปทางสีดำแสดงว่าอาการของโรคดีขึ้น แต่ถ้าเปลี่ยนเป็นสีแดง แสดงว่า อาการรุนแรงขึ้น
คนที่มีสีสันบนใบหน้าสีดำ ร่วมกับอาการปวดเมื่อยเอวหรือเข่า เวียนศีรษะ ไม่มีกำลัง กลัวหนาว แขนขาเย็น สมรรถภาพทางเพศลดลง สตรีที่มีบุตรยาก อุจจาระเป็นน้ำ ระบบย่อยไม่ดี อาเจียนบ่อย ท้องเสียตอนเช้า เท้าบวม หายใจหอบ เหนื่อย แสดงว่า ไตไม่แข็งแรง คนที่เป็นโรคไตถ้าสีหน้าเปลี่ยนไปทางสีขาวหรือเขียว แสดงว่า อาการดีขึ้น แต่ถ้าเปลี่ยนเป็นสีเหลือง แสดงว่า อาการรุนแรงขึ้น
คนที่มีสีสันบนใบหน้าออกไปทางสีเขียวเหลือง ร่วมกับอาการ หงุดหงิด ปวดแน่นสีข้าง ปวดเต้านม แน่นหน้าอก เบื่ออาหาร มีน้ำย่อยมาก ในสตรีจะมีประจำเดือนไม่ปกติ มักพบในโรคเรื้อรังของตับหรือถุงน้ำดี ตับอักเสบ โรคเต้านม ถ้าคนที่เป็นโรคตับ สีหน้าเปลี่ยนไปทางสีดำหรือไปทางแดงแสดงว่าอาการของโรคทุเลาขึ้น แต่ถ้าเปลี่ยนเป็นสีขาว แสดงว่า รุนแรงขึ้น
คนที่มีสีสันบนใบหน้าเป็นสีเหลือง ร่วมกับมีอาการแน่นในท้อง เบื่ออาหาร ปัสสาวะสีเหลือง คลื่นไส้ อาเจียน ผิวหนังมีสีเหลืองจากภาวะดีซ่าน คันผิวหนัง ไข้ต่ำๆ แสดงว่า ม้ามมีปัญหา (ม้ามในทัศนะแพทย์จีน มีความหมายถึง ระบบย่อยดูดซึม ซึ่งรวมถึงหน้าที่บางอย่างของตับ ถุงน้ำดี ในทัศนะแพทย์แผนปัจจุบัน) ถ้าคนที่เป็นโรคม้าม สีสันบนใบหน้าเปลี่ยนไปเป็นสีขาวหรือแดง แสดงว่า โรคทุเลาขึ้น แต่ถ้าเปลี่ยนเป็นสีเขียว แสดงว่า อาการรุนแรงขึ้น
คนที่มีสีสันบนใบหน้าเป็นสีแดง ร่วมกับมีอาการหงุดหงิด ขาดสมาธิ คอแห้ง ขมคอ มีแผลในปาก ปัสสาวะเหลืองเข้ม เวลาปัสสาวะมีความรู้สึกร้อน ลิ้นแดง ฝ้าบนลิ้นเหลือง แสดงว่า มีไฟหัวใจแกร่ง ถ้าคนที่เป็นโรคหัวใจที่มีไฟร้อนแกร่ง สีสันบนใบหน้าเปลี่ยนไปเป็นสีเหลืองหรือเขียว แสดงว่าอาการทุเลาขึ้น ถ้าเปลี่ยนไปเป็นสีดำแสดงว่าอาการรุนแรงขึ้น
การสังเกตสีสันบนใบหน้าจึงสามารถทำนายทายทักโรคและพยากรณ์โรคได้ด้วยเหตุดังนี้แล