ความสัมพันธ์ระหว่างม้ามกับตับ
- ตับมีหน้าที่เก็บเลือด(肝藏血) กับ หน้าที่ในการขับระบาย (肝主疏泄)เป็นหน้าที่ของตับที่ตรงข้ามขัดแย้งกันและควบคุมซึ่งกันและกัน
- ม้ามมีหน้าที่ควบคุมการขับเคลื่อนลำเลียง(脾主运化) ควบคุมการสร้างเลือดและให้เลือดไหลเวียนอยู่ภายในหลอดเลือด(脾生血统血)
- อาหารที่ย่อยแล้ว ทางสรีระแผนปัจจุบันจะดูดซึมลำเลียงจากผนังลำไส้เล็กเข้าสู่หลอดเลือดดำ ไปที่ตับ ตับทำหน้าที่สะสมสารอาหารต่าง ๆ เอาไว้ใช้เมื่อร่างกายต้องการ ตับเป็นโรงงานผลิตพลังงานให้ร่างกาย โดยสลายสารอาหารให้ร่างกาย
- การย่อยดูดซึมลำเลียงสารอาหารที่ดี(อวัยวะม้ามทำงานดี) จะทำให้ตับสะสมวัตถุดิบหรือพลังงานสำรองไว้ใช้ได้มากพอ มีพลังขับเคลื่อนการทำงานของม้ามกระเพาะอาหาร รวมทั้งสามารถสร้างน้ำดีเพื่อใช้ช่วยการย่อยอาหารไขมัน ถ้าการระบายและการเก็บเลือดของตับ(การสะสมสารอาหารพลังงานสำรอง)ไม่ดี จะส่งผลให้การทำงานของม้ามไม่ดีด้วย
- การเก็บกักเลือดที่มากพอจะทำให้เกิดการระบายเลือดเพื่อตอบสนองต่อสิ่งเร้า(รวมถึงการขับน้ำดี)ได้ดี การย่อยดูดซึมก็ดีด้วย
- การเก็บกักเลือดน้อยทำให้การขับระบายเลือดเพื่อตอบสนองต่อสิ่งเร้า(รวมถึงการขับน้ำดี)ก็น้อย การย่อยดูดซึมก็ไม่ดี
- การระบายพลังตับที่น้อย(ตับอุดกั้น)ทำให้เลือดไม่ไหลเวียน การนำเลือดใหม่เข้าสู่ตับก็ลดน้อยลง
- การระบายเลือดเพื่อตอบสนองต่อสิ่งเร้าที่มากเกินจะทำให้การเก็บกักเลือดน้อยลงเช่นกัน
- ม้ามสร้างเลือด ตับเก็บเลือด ตับช่วยการย่อยดูดซึมลำเลียงของม้าม การทำงานของตับผิดปกติ จะมีอาการของทางเดินอาหารโดยเฉพาะกระเพาะอาหารและม้าม
ความสัมพันธ์ระหว่าง ม้ามกับไต
ม้าม เปรียบเสมือนมารดาของอวัยวะภายในทั้ง 5 (脾为五脏之母) เปรียบเสมือนเป็นทุนที่มาหลังกำเนิด （后天之本）ในขณะที่ไต เปรียบเสมือนรากฐานของร่างกาย เปรียบเสมือนเป็นทุนที่มาแต่กำเนิด（先天之本）
คนโบราณใช้จุดฝังเข็ม 4 จุด ในการเพิ่มพลังม้ามและเสริมพลังไต คือ จุด จงหว่าน（中脘穴） จุดกวนหยวน（关元穴）จุดมิ่งเหมิน（命门穴）จุดจู๋ซานหลี่ （足三里） จะเห็นว่าจุดเหล่านี้อยู่บริเวณส่วนท้อง , ส่วนเท้า และแผ่นหลังซึ่งง่ายมากต่อกระทบความเย็นจากอากาศและสิ่งแวดล้อมภายนอก ดังนั้น การสวมใส่กางเกงขาสั้น เดินเท้าเปล่า ในที่อากาศเย็น และพื้นปูนที่เย็น หรือการรับประทานอาหารเครื่องดื่มที่แช่เย็น(รวมถึงฤทธิ์เย็น) เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ม้ามและไตอ่อนแอ
จำไว้ว่าการรักษาความอุ่นของบริเวณหน้าท้องและท้องน้อย รวมทั้งเท้าจะช่วยบำรุงม้ามเสริมบำรุงไต
อาการหยางของม้ามและไตพร่อง มักแสดงออกด้วยอาการท้องเสียเรื้อรัง ท้องเสียตอนฟ้าสาง(ย่ำรุ่ง) ตำรับยาจีนที่คุ้นเคยกัน คือ ซื่อเสินหวาน（四神丸）